Hof van Jaantje: Aaibaar groen

Nieuwjaarsdag, half 10 's morgens. De kruitdampen zijn opgetrokken en aan de strak blauwe lucht straalt een heerlijk zonnetje, wandelschoenen aan en naar buiten! Natuurlijk het fototoestel mee, lekker doorstappen en af en toe een paar foto's maken, zoals de foto hiernaast van het oude afgebrokkelde muurtje met mos. Zo mooi het contrast tussen de harde, ruwe, grijze stenen en het groene, zachte, aaibare mos. Bijzonder eigenlijk - mos - dat groeit daar zomaar zonder noemenswaardige voedingsbodem van aarde, heeft blijkbaar genoeg aan wat er tussen de stenen valt aan voedingsstoffen en water. Eigenlijk weet ik niet zo heel veel over mossen, maar eens even op onderzoek uit op internet en daar was heel veel te leren over mos...

Mos op de flagstones langs de vijver

Oeroud

Mossen zijn primitieve sporenplanten, de allereerste planten op aarde (denk daar maar eens aan als je op het punt staat een pak mos-doder te kopen) ontstaan - geëvolueerd - vanuit algen die in het water leefden. Er zijn zo'n 600 verschillende mossoorten in Nederland. Er blijkt veel studie en dus deskundigheid aan te pas te komen om alle mosjes uit elkaar te houden. Een mos-deskundige heet Bryoloog, de wetenschappelijke naam van de mossen is Bryophyta.

Ik associeer mos altijd met vocht en schaduw, plaatsen waar mos altijd als eerste groeit, maar er zijn mossen die ook droogte kunnen verdragen.

Een bladmos in het gras, stengel met rondom miniblad.

bijzonder gebouwd

Mossen hebben stengels met blaadjes die rondom de steel zitten (bladmossen) of blad in rijen aan de stengel (levermossen). Mossen hebben geen wortels maar houden zich met kleine celdraadjes, rhizoiden geheten, vast aan de ondergrond. Vandaar dat ze kunnen groeien op plaatsen waar andere planten dat niet kunnen, op een stenen muurtje bijvoorbeeld. De mossen hebben ook geen vaatstelsel waardoor planten water en voedsel transporteren. Als een spons neemt het mos via blad en stengel snel vocht en voeding op. De grappige sprietjes met 'dopje' aan het eind die je vaak boven het mos uit ziet steken zijn sporenkapsels. De sporen worden door de wind meegenomen en waar de spore neerkomt zal bij gunstige omstandigheden een nieuw mosplantje ontstaan.

Mos met sporenkapsels op de rand van de waterput

Hoera en hulde voor mos!

Mos is dus een plant met stengels en blad die in staat is om lucht te zuiveren. Via fotosynthese wordt koolstofdioxide (CO2 waar zoveel om te doen is de laatste tijd) omgezet in zuurstof (O2) - schone lucht die wij zo graag inademen. Zeker in de winter wanneer de bomen kaal zijn er dus veel minder fotosynthese plaats vindt, mogen we de mossen wel dankbaar zijn dat ze zo massaal in de tuin opduiken. Maar ook: waar veel mossoorten groeien is er sprake van een schoon milieu!

Naast schoneluchtproducent heeft mos nog meer positieve eigenschappen:

Bolletjes mos op het garagedak

- Mos kan zelfs zonder wortels de grond waar het op groeit 'vast houden' en voorkomt zo erosie.

- Een bedje mos is een gunstig microklimaat voor ontkieming van zaden, hierdoor kunnen er planten groeien op onherbergzame plaatsen.

- Leg mos onder de microscoop en je ontdekt dat het krioelt van de beestjes. Ook grotere dieren zijn blij met mos: vogels en knaagdieren gebruiken het als nestmateriaal.

De mens en mos

Helaas is er heel veel waardevol mos verloren gegaan door toedoen van de mens. De mens heeft mos o.a. gebruikt als isolatiemateriaal, vulmateriaal en brandstof - turf. Turf is veenmos wat zeer langzaam verteerd is, 1 millimeter per jaar is de aangroei van turf. Opgestookt in de kachels van onze voorouders, maar die mensen hadden niet veel anders en wisten niet beter. Nu hebben we wel anders en weten we wel beter. Waarom gebruiken we dan nog steeds turf, niet in de kachel maar in potgrond en tuinaarde? (lees hierover het blogbericht 'laag bij de grond')

Veel mossen zijn verdwenen door luchtvervuiling, gebruik van pesticiden en meststoffen in de landbouw. De hobbytuinier doet er nog eens een schepje bovenop en gaat met mosverdelgers het groene plantje te lijf, terwijl in de Japanse tuin mos juist wordt geïntegreerd in de beplanting. Laten we in 2016 allemaal Japans gaan tuinieren en mos de plek gunnen in de tuin die het verdient.